Pomniki poległych lotników z Liberatora w Łysej Górze
W nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 roku, gdzieś tam w górze polskie niebo przemierzał Liberator EW-161 “M” – samolot 31 Dywizjonu Południowoafrykańskich Sił Powietrznych (SAAF). Powracał właśnie z misji – zrzutu dla Powstania Warszawskiego. Na pokładzie było siedmiu członków załogi. Niestety, był to ich ostatni lot. Niemiecki myśliwiec zestrzelił Liberatora, który rozbił się w Łysej Górze w Małopolsce. Cała załoga zginęła na miejscu.
Na miejscu katastrofy Liberatora postawiono mogiły-pomniki, upamiętniające poległych lotników. Początkowo lotnicy byli pochowani w Łysej Górze, jednak po wojnie ciała ekshumowano i złożono na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Miejsce tragedii przypominają pamiątkowe mogiły i tablica informacyjna.
Dzięki uprzejmości Pana Juliana Hebdy możemy zobaczyć dwa zdjęcia z miejsca katastrofy Liberatora, na których Niemcy dokonują oględzin wraku. Zdjęcia zdobył ojciec Pana Juliana – były wojskowy Korpusu Ochrony Pagranicza, pózniej partyzant AK i dowódca plutonu dywersyjnego.
Jak dojechać do pomników lotników w Łysej Górze?
Łysa Góra to miejscowość w Małopolsce, w powiecie brzeskim, gmina Dębno. Jadąc drogą E4 (Brzesko-Tarnów) w Dębnie skręcamy na Porąbkę Uszewską (około 5 km). Na górce za kościołem w Porąbce Uszewskiej (będzie to już miejscowość Doły), skręcamy w lewo. Będziemy jechać krętą drogą pod górę, na której szczycie wjedziemy w las.
Za lasem zaraz na początku zabudowań jest rozgałęzienie dróg. Na skrzyżowaniu zobaczymy też tablicę informacyjna o upadku Liberatora. Kilka metrów dalej znak wskaże na polna drogę, którą kierujemy się na południe. Jeśli jesteśmy samochodem, zostawiamy go na poboczu.
Idziemy polną drogą w dół zboczem góry. Po prawej stronie będzie mały sad owocowy z drogą wzdłuż miedzy. Kiedy droga będzie skręcać, my idziemy dalej prosto. Wkrótce zobaczymy las i tablicę informacyjną. Parę metrów za nią znajdują się pomniki.
Do Łysej Góry można też dojechać skręcając z E4 prosto na Łysą Górę. Gdy dojedziemy do technikum ceramicznego (nie sposób nie zauważyć tej szkoły), zaraz za nim skręcamy w prawo. Tutaj też znajduje się tablica informacyjna, która nas pokieruje. Wystarczy jechać pod górkę, aż dojedziemy do skrzyżowania, przy którym znajduje się polna droga prowadząca prosto do pomników.
Informacje zaczerpnięte z tablicy informacyjnej, opracowanej przez Dionizego Smolenia, Łukasza Gibałę i Roberta Gibałę.
Lokalizacja grobów lotników na mapie:
[*]:(