Muzeum Lachów Sądeckich w Podegrodziu

Muzeum Lachów Sądeckich w Podegrodziu

Podegrodzie pod Starym Sączem jest stolicą regionu Lachów Sądeckich. Stanowią oni połączenie kultury góralów karpackich i Krakowiaków. Właśnie w Podegrodziu mieści się stosunkowo mało znane Muzeum Lachów Sądeckich im. Zofii i Stanisława Chrząstowskich, które postanowiłem odwiedzić.

Kim są Lachowie Sądeccy?

Ludność Sądecczyzny można podzielić na kilka grup: Górale Sądeccy, Łemkowie i Lachowie Sądeccy. Górale i Łemkowie zamieszkują południowe tereny ziemi sądeckiej, zaś Lachowie północne tereny z centrum znajdującym się w kotlinie Dunajca koło Starego i Nowego Sącza. Lachowie Sądeccy łączą elementy kultury góralskiej z kulturą krakowską.

Piszę w czasie teraźniejszym, jednak regionalne różnice kulturowe bardziej były widoczne i żywe dawniej, niż teraz. Każdy z nas należy do jakiejś grupy etnograficznej, jednak bądźmy szczerzy – czasy świetności większości z nich już minęły. Tradycję kultywują i prezentują przede wszystkim artyści ludowi i zespoły folklorystyczne. Podegrodzkie muzeum prezentuje minioną historię Lachów Sądeckich. Chociaż, jak słyszałem, w Podegrodziu i okolicach jest wielu kontynuatorów dziedzictwa Lachów.

Historia Muzeum Lachów Sądeckich w Podegrodziu

Muzeum Lachów Sądeckich w Podegrodziu swoje powstanie zawdzięcza Zofii i Stanisławowi Chrząstowskim. W okresie międzywojennym osiedlili się oni w Podegrodziu. Zofia Chrząstowska była nauczycielką i bibliotekarką, Stanisław Chrząstowski instruktorem rolnym i również pracownikiem bibliotekarskim. Urzekła ich tutejsza kultura ludowa i zaczęli ją propagować. Zbierali materiały na jej temat i publikowali prace etnograficzne. W latach trzydziestych zaczęli kolekcjonować ludowe stroje, hafty a potem inne przedmioty, sprzęty domowe i rolnicze (tu warto dodać, że Lachowie zajmowali się głównie rolnictwem) oraz dzieła sztuki ludowej.

Budynek Gminnej Biblioteki i Muzeum Lachów Sądeckich. Wejście do muzeum znajduje się na końcu lewego skrzydła.

Wnętrze Muzeum Lachów Sądeckich

W latach 70-tych kolekcja Chrząstowskich liczyła 1400 eksponatów i była udostępniana na czasowych wystawach, w starym domu Stanisława Migacza oraz domu Chrząstowskich. W 1881 r. Chrząstowscy przekazali zbiory Muzeum Okręgowemu w Nowym Sączu, które otworzyło swoją filię w Podegrodziu. Kustoszem został Stanisław Chrząstowski. W 1991 r. muzeum powiększono o wystawę historyczno-archeologiczną oraz nadano placówce imię Zofii i Stanisława Chrząstowskich. W roku 2015 otwarto nową siedzibę muzeum w nowoczesnym budynku Biblioteki Gminnej.

Zwiedzamy muzeum

Po wejściu do muzeum w przedsionku, gdzie kupujemy bilety, warto zwrócić uwagę na małą ekspozycję z pamiątkami po Wojciechu Migaczu (1874-1944). Pochodził z Gostwicy pod Nowym Sączem, był z wykształcenia tokarzem i snycerzem, jednak pasjonowała go fotografia. Przez prawie 50 lat dokumentował na fotografiach życie wsi na Sądecczyźnie. Był jedynym przedstawicielem nurtu chłopskiego w fotografii na tym terenie. W muzeum możemy zobaczyć jego sprzęty i akcesoria fotograficzne oraz oczywiście zdjęcia z życia Lachów Sądeckich.

Sala ekspozycyjna. Po prawej w przeszklonych gablotach wystawa historyczno-archeologiczna.

Sprzęty domowe używane przez Lachów

Meble Lachów

W głównej sali muzeum mamy kilka grup ekspozycyjnych – sprzęty i wyposażenie domu, meble, garncarstwo i kowalstwo, urządzenia rolnicze, stroje i urządzenia włókiennicze oraz ekspozycja związana z kulturą i sztuką ludową. Mnie zainteresowały malownicze ubrania Lachów Sądeckich oraz eksponaty dotyczące tradycji okresu Bożego Narodzenia. Kto pamięta co to turoń? Ręka do góry :) Tutaj mamy ich kilka. Do tego szopka i gwiazdy kolędnicze.

Turonie kolędowe i ludowe wyroby artystyczne Lachów Sądeckich

Oprócz eksponatów dotyczących Lachów Sądeckich jest też kilka gablot z artefaktami z epoki kamienia, brązu, żelaza, okresu średniowiecza i okresu staropolskiego. Mamy tu min. fragmenty kości mamuta (12 tyś. lat p.n.e.), groty i toporki (3-4 tyś lat p.n.e.), stare naczynia, miecze, monety i inne.

Muzeum zostało niedawno przeniesione do nowego, nowoczesnego budynku i kiedy ja tu byłem poszczególne eksponaty nie posiadały jeszcze opisów. Miało to zostać wkrótce uzupełnione. Możemy jednak liczyć na komentarz pani przewodnik. Dodatkową pomocą i kopalnią wiedzy, zarówno o Lachach Sądeckich jak i historii muzeum, jest bezpłatna książeczka “O kulturze ludowej Lachów Sądeckich”, wydana przez Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu. Otrzymujemy ją wraz z biletami. To właśnie z niej korzystałem przy opracowywaniu tego wpisu.

Informacje o godzinach otwarcia muzeum i cenniku znajdziecie na stronie internetowej placówki. A jeśli będziecie w Podegrodziu, to może wstąpicie do Starego i Nowego Sącza, by zobaczyć min:

• ruiny zamku oraz rynek z ratuszem w Nowym Sączu
• Sądecki Park Etnograficzny
• Miasteczko Galicyjskie

Jak dojechać do muzeum

Muzeum położone jest w Podegrodziu koło Starego Sącza, przy lokalnej drodze równoległej do drogi 969. Dojazd możliwy jest z wielu stron, najlepiej zobaczcie na mapę z której strony najlepiej będzie Wam dotrzeć. Jadąc przez Podegrodzie zaraz koło drogi zobaczycie charakterystyczny budynek, w którym mieści się muzeum. Nie sposób przegapić. Poniżej lokalizacja Muzeum Lachów Sądeckich na mapie:

Muzeum Lachów Sądeckich im Zofii i Stanisława Chrząstowskich w Podegrodziu

ładowanie mapy - proszę czekać...

Muzeum Lachów Sądeckich im Zofii i Stanisława Chrząstowskich w Podegrodziu 49.578372, 20.601254 Muzeum Lachów Sądeckich im Zofii i Stanisława Chrząstowskich w Podegrodziu