Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku

Jak cofnąć się o 100, 200 czy prawie 300 lat do tyłu by zobaczyć dawną, wiejską architekturę południowo-wschodniego terenu Małopolski? To proste. Możecie przyjechać do Szymbarku, gdzie znajduje się Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa. W skansenie prezentowana jest architektura oraz kultura ludowa charakterystyczna dla regionu Pogórza Gorlickiego.

Skansen w Szymbarku – historia

Był rok 1962. Jerzy Tur – Wojewódzki Konserwator Zabytków w Rzeszowie, wystąpił z propozycją zorganizowana w Szymbarku placówki muzealnej. Dalej sprawą zajął się Wydział Kultury Prezydium Powiatowej Rady Narodowej a od 1965 Powiatowy Konserwator Zabytków w Gorlicach. W planowaniu ekspozycji skansenu, który otrzymał nazwę „Ośrodek Budownictwa Ludowego w Szymbarku”, korzystano z pomocy profesora Romana Reinfussa.

W 1986 r. dr Ryszard Brykowski i inż. arch. Wojciech Jankowski opracowali koncepcję zagospodarowania przestrzennego „Ośrodka Budownictwa Ludowego w Szymbarku”. W oparciu o nią rozmieszczone zostały poszczególne obiekty na terenie skansenu. Otwarcie muzeum nastąpiło 19.09.1987 roku. W dniu 27 maja 2010 roku uroczyście odsłonięto na terenie muzeum pomnik prof. Romana Rainfussa. Uczczono w ten sposób całokształt jego dokonań oraz wkład w zachowanie regionalnego dziedzictwa kulturowego. Zmieniono także nazwę skansenu w Szymbarku na „Skansen Wsi Pogórzańskiej im. prof. Romana Reinfussa”.

Pomnik profesora Romana Reinfussa w skansenie jego imienia

Skansen w Szymbarku – 15 zabytkowych obiektów na 2 hektarach

Skansen w Szymbarku obejmuje 15 drewnianych budynków i innych obiektów (wiatraki, piec garncarski, olejarnia, studnia, ule) rozmieszczonych na około 2 ha terenu. Liczba ta może ulec zmianie, ponieważ docelowo zaplanowano tutaj 27 obiektów. Muzeum wchodzi w skład szlaku architektury drewnianej.

Przedstawiałem już kiedyś skansen w Nowym Sączu (20 hektarów, ok. 70 obiektów), w porównaniu do którego skansen w Szymbarku jest niewielki. Dla niektórych może to jednak mieć dobre strony, jak szybsze zwiedzanie czy łatwiejsze zapamiętanie tego co widzieliśmy. Najlepiej oczywiście zwiedzić obydwie placówki. Odkryjecie ciekawe rzeczy, nawet jeśli do tej pory nie interesowaliście się historią, architekturą czy kulturą ludową.

Praktycznie wszystkie obiekty w skansenie oraz ich wyposażenie są oryginalne. Zrekonstruowano jedynie piec garncarski oraz przydrożny krzyż. W szymbarskim skansenie znajduje się także kolekcja młocarni oraz powozów. W okresie letnim na terenie skansenu organizowane są imprezy folklorystyczne, pokazy pracy rzemieślników, warsztaty rękodzielnicze.

Przedstawię teraz kilka wybranych obiektów ze Skansenu Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku.

Spichlerz z Rożnowic

To jeden z najstarszych budynków w skansenie. Pochodzi z końca XVIII wieku. Mieszczą się w nim pomieszczenia administracji skansenu.

Spichlerz z Rożnowic (koniec XVIII w.) obecnie służący administracji skansenu

Chałupa z Moszczenicy

Pochodzi z końca XIX wieku, ze średnio zamożnego gospodarstwa. Wnętrze urządzone jest w stylu lat trzydziestych XX wieku. Chałupa ma 4 pomieszczenia – sień, po lewej stronie sieni komora, po prawej stronie kuchnia a za nią izba.

Chałupa z Moszczenicy koniec XIX w. Przy chałupie gustowny ogródek.

Chałupa z Szymbarku

Najmłodszy budynek w skansenie z 1924 r. Na jej przykładzie widać zmiany w wyglądzie zewnętrznym domów, jakie zachodziły w latach 30-tych XX wieku. Jednocześnie zachowany jest tradycyjny układ wnętrz. To chałupa rzemieślnika zajmującego się obróbką drewna, z jedną izbą przeznaczoną na warsztat a drugą do mieszkania.

Chałupa z Szymbarku – 1924 r. Po lewej stronie widoczny wiatrak z Krygu.

Wnętrze chałupy z Szymbarku – po lewej izba mieszkalna, po prawej pracownia rzemieślnicza

Kuźnia z Turzy

Kuźnia z końca XIX wieku. Pierwotnie należała do dworu, później funkcjonowała jako wiejski zakład usługowy. W skansenie urządzona jest w stylu kuźni pogórzańskiej z okresu międzywojennego. Widoczne wyposażenie pochodzi właśnie z lat trzydziestych i to dokładnie z tej kuźni.

Kuźnia z Turzy – koniec XIX w.

Stodoła z Zagórzan

Jeden z najstarszych obiektów, pochodzi z końca XVIII w. Ta duża stodoła wchodziła w skład do zagrody plebańskiej, ma aż 160 m2. Wewnątrz są trzy pomieszczenia, w których znajdują się 3 scenki ekspozycji „Sztab operacji gorlickiej ? 1915” z naturalnej wielkości figurami woskowymi. Pierwsza scena przedstawia naradę sztabową oficerów wojsk sprzymierzonych przed Bitwą Gorlicką w 1915 r. Druga przedstawia konwój jeńców rosyjskich przez żołnierza z armii austro-węgierskiej. Trzecia scenka ukazuje wojskowy szpital polowy.

Stodoła z Zagórzan – koniec XVIII w.

Stodoła z Zagórzan – ekspozycja – narada przed Bitwą Gorlicką w 1915 r.

Ekspozycja pojazdów i urządzeń rolniczych

Interesująca jest też ekspozycja używanych na terenie pogórza w XIX i XX w. pojazdów konnych, głównie bryczek i powozów, ale są też sanie i wóz. Oprócz bryczek jest też pokaźna kolekcja zabytkowych urządzeń rolniczych – młocarni, wialni.

Ekspozycja zabytkowych powozów i maszyn rolniczych

Jeśli będzie zwiedzać skansen samodzielnie, nie przegapcie kilku obiektów, które znajdują się poniżej głównego poziomu skansenu i latem są ukryte za roślinnością. Widziałem jak niektórzy zwiedzający, pomimo mapki na ulotce, nie zorientowali się że coś jeszcze można zobaczyć i wracali się do wyjścia. Tymczasem za kuźnią i wiatrakami jest zejście w dolinę, gdzie znajdziecie studnię z Wójtowej, olejarnię z Gródka, piec garncarski (zrekonstruowany przez garncarza ze Stróżówki – Romana Tokarskiego) oraz chałupę dymną z Siar.

Rekonstrukcja pieca garncarskiego typowego dla Pogórza a z tyłu olejarnia z Gródka (poł. XIX w.)

Zobacz film ze zwiedzania skansenu pochodzący z kanału Działka I Ogród Naszą Pasją:

Więcej informacji i aktualności o skansenie można dowiedzieć się na stronie Muzeum w Gorlicach, którego Skansen w Szymbarku jest filią. Telefon: 18 351-10-18. Przy pracy nad wpisem korzystałem z ulotki Muzeum w Gorlicach dotyczącej Skansenu w Szymbarku oraz strony internetowej muzeum.

Zapraszam też do innych artykułów na blogu:

• Muzeum Mleczarstwa w Królówce
• Kamieniołom w Żegocinie
• Diable Skały w Bukowcu – rezerwat przyrody
• Twierdza – Beluard w Rożnowie

Dojazd do skansenu w Szymbarku

Skansen w Szymbarku położony jest bezpośrednio przy drodze nr 28 z Grybowa do Gorlic. Jadąc przez Szymbark w stronę Gorlic po prawej stronie zobaczymy bramę wejściową do Skansenu Wsi Pogórzańskiej. Po lewej stronie drogi, naprzeciw skansenu, znajduje się parking. Skansen sąsiaduje z dwoma kościołami, z których jeden to zabytek architektury drewnianej. Obok znajduje się też Kasztel, o którym pisałem wcześniej. Dużo do zwiedzania w jednym miejscu.

Skansen w Szymbarku na mapie:

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku

ładowanie mapy - proszę czekać...

Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku 49.622417, 21.094788 Skansen Wsi Pogórzańskiej w Szymbarku